सौर्यमण्डल(Solar System)

Solar planets.jpg
सौर्यमण्डल एक खगोलिय प्रणाली हो, जसको केन्द्रमा रहेको तारालाई ग्रहहरू तथा उल्का पिण्डहरूले परिक्रमा गर्दछन। सबै भन्दा प्रशिद्ध सौर्यमण्डल त्यो हो जहाँ मानवहरू रहेका छन, पृथ्वी रहेको छ। पृथ्वीले सूर्यको वरिपरि एक अण्डाकार कक्ष, जुन लगभग चक्राकार छ, मा परिक्रमा गर्दछ। अरु ग्रहहरूले पनि सूर्यको वरिपरि अण्डाकार कक्षमा परिक्रमा गर्दछन।

ग्रह

सूर्यको वरिपरि घुम्ने सबैभन्दा ठुला पिण्डहरूलाई ग्रह भनिन्छ। दुरविनका सहायताले गहन खोज गरि ग्रहहरू पत्ता लगाउन मानिसहरूलाई कयौँ वर्ष लागेको थियो। कुनै ठुला ग्रहहरू पत्ता नलागेको धेरै वर्ष भईसक्यो, तर साना पिण्डहरू भने हरेक वर्ष धेरै पत्ता लाग्ने गरेको छ।

यम (प्लुटो) अब ग्रह रहेन

यमलाई ग्रह भनिन थालेको करिब सय वर्ष भईसक्यो। सन २००६ मा खगोलशास्त्रीहरूले यसको सानो आकारका कारण यसलाई ग्रहबाट अबोन्नति गरि फुच्चेग्रह वा सानो-ग्रहको दर्जा दिए। यसो गर्नाको अर्को कारण यसको कक्ष हो, जुन अरु ८ ग्रहहरूको भन्दा निक्कै भिन्न छ।
हाल यम, सेरेस र एरिस समेतलाई फुच्चे-ग्रह वा सानो-ग्रह भनिन्छ।

सौर्यमण्डलिय पिण्डहरूको क्रम

हाम्रो सौर्यमण्डलमा जम्मा ८ ग्रह, ३ साना ग्रह र अन्य ठूला पिण्डहरू सूर्यको परिक्रमा गर्दछन। सूर्यबाट दुरिको आधारमा क्रममा पिण्डहरू यस प्रकार रहेका छन्:
  • बुध
  • शुक्र
  • पृथ्वी
  • मंगल
  • क्षुद्रग्रह पेटी
  • सेरेस
  • बृहस्पति
  • शनि
  • अरूणग्रह
  • बरूण
  • यमग्रह
  • एरिस
  • कुइपर पेटी
  • पुच्छ्रे तारा
अन्य धेरै बस्तुहरूले सूर्यको परिक्रमा गर्दछन र तिनिहरू सबै सौर्यमण्डलकै भाग हुन। उदाहरणको लागि, क्षुद्रग्रह पेटी, एक यस्तो क्षेत्रहो जहाँ धेरै ढुङ्गाहरू छन्। यिनिहरू ग्रहहरू भन्दा निक्कै साना छन्। कतिपय त एक किलोमिटर भन्दा छोटो व्यास भएकापनि छन्।

टिप्पणियाँ

एक टिप्पणी भेजें

इस ब्लॉग से लोकप्रिय पोस्ट

आकाशगङ्गा

चित्र
आकाशगङ्गा एक तारापुञ्ज हो जहाँ हाम्रो सौर्यमण्डल (पृथ्वी समेत) रहेको छ। यो एक सङ्खाकार (स्पाइरल) तारापुञ्ज हो। यसको मुख्य चक्काको व्यास करिव ८०,००० देखि १ लाख प्रकाशवर्ष छ भने परिधि २,५०,००० देखि ३,००,००० प्रकाशवर्ष छ। ब्रम्हाण्ड मा अबलोकन गर्न सकिने अरबौं तारापुञ्जहरू मध्येको एक हो आकाशगङ्गा। (Coma Berenicesतारापुञ्जमा रहेको NGC 4414 नामको चक्राकार आकाशगंगा, यसको व्यास करिब ५५,००० प्रकाशवर्षरहेको अनुमान गरिएको यो तारापुञ्ज करिब ६०,००,००,००० प्रकाशवर्ष टाढा रहेको छ|) इतिहास= आकाशगङ्गाको आयु ठम्याउन निक्कै कठिन छ, तापनि यस पुञ्जको सबै भन्दा पुरानो ताराको आयु अन्दाजि करिव १३.६ अर्ब वर्ष छ जुन लगभग यस तारापुञ्जकै आयु समान छ। तारापुञ्ज गर्भ Main article: तारापुञ्ज गर्भ धनुराशि तिरको पुञ्जगर्भ। धनु (राशि)का मुख्य ताराहरू रातो देखाईएका छन तारापुञ्जिय चक्का, जुन गर्भबाट बाहिरतिर उठेको छ, को व्यास करिब ७० हजार देखि एक लाख प्रकाशवर्ष लामो छ।  सूर्य देखि पुञ्जगर्भ सम्मेको दुरी करिव २६,००० ± १४०० प्रकाशवर्ष लामो रहेको अनुमान छ। तारापुञ्जको गर्भमा ध...
और पढ़ें

तारा(Star)

चित्र
    तारा को अर्थ हुन्छ नक्षत्र। किन्तु प्रयोगका अनुसार यसका भिन्न अर्थ पनि हुन सक्छन्। रातमा आकाशमा धेरै पिण्ड चम्किरहन्छन्, यिनमाबाट अधिकतर पिण्ड सधैं पूरबको दिशाबाट उठ्दछन् र एक निश्चित गति प्राप्त गर्दछन् र पश्चिमको दिशामा अस्त हुन्छन्। यी पिण्डहरुको आपसमा एक अर्काका सापेक्ष पनि कुनै परिवर्तन हुँदैन। यी पिण्डहरुलाई तारा (Star) भनिएको छ।मा केहि यस्ता पनि पिण्ड छन् जो बाकी पिण्डका सापेक्षमा कहिले अघि जान्थे र कहिले पछि - अथवा कि ती घुमक्कड़ थिए। Planet एक लैटिनको शब्द छ जसको अर्थ यता-उता घूमने वाला छ। यस कारण यी पिण्डहरुको नाम Planet र नेपालीमा ग्रह राखिएको छ। हाम्रो लागि आकाशमा सबैभन्दा चम्किला पिण्ड सूर्य छ, फिर चन्द्रमा र त्यसको पछि रातका ताराहरु वा ग्रह। ताराहरु स्वयंमा एक सूर्य छन्। ज्यादातर, हाम्रो सूर्यबाट ठूला र चमकिला, तर यति टाड़ा छन् कि तिनको प्रकाश हाम्रो छेउ आउँदै आउँदै धेरै क्षीण भइहाल्छ यस कारण दिनमा देखिंदैनन् तर रातमा देखिन्छन्। केहि प्रसिद्ध ताराहरु यस प्रकार छन्: ध्रुव तारा व्याध तारा मित्रक तारा ग्रह र चन्द्रमा, सूर्य छैनन्। यो आफ्नो...
और पढ़ें

Opportunity Rover Spots Greeley Haven on Mars (2012 Jan 25)

चित्र
Where on Mars should you spend the winter? As winter approached in the southern hemisphere of Mars last November, the Opportunity rover had just this problem -- it needed a place to go. The reduced amount of sunlight impacting Opportunity's solar panels combined with the extra power needed to keep equipment warm could drain Opportunity's batteries. Therefore Opportunity was instructed to climb onto the 15 degree incline of Greeley's Haven, shown as the rocky slope ahead. The incline increased power input as Opportunity's solar panels now have greater exposure to sunlight, while also giving the rolling robot some interesting landscape to explore. Visible in the distance, beyond Greeley Haven, lies expansive Endeavour Crater, the ancient impact basin that Opportunity will continue exploring as the Martian winter concludes in a few months, if it survives. ( मंगल ग्रह पर जहाँ आप सर्दियों खर्च करना चाहिए? के रूप में मंगल ग्रह पिछले साल नवंबर के दक्षिणी गोलार...
और पढ़ें